Modul BMM3108
 |
AGIHAN TAJUK
|
Kandungan modul ini akan
menggantikan satu kredit bersamaan dengan 15
jam interaksi bersemuka. Jadual di bawah menjelaskan agihan tajuk-tajuk
untuk interaksi bersemuka atau pembelajaran melalui modul.
|
Bil.
|
Tajuk/Topik
|
Interaksi
Bersemuka
(jam)
|
Modul
(jam)
|
Jum.
Jam
|
|
|
1
|
Teori Fonetik dan
Fonologi
|
|
3
|
3
|
|
|
2
|
Artikulasi dan
Artikulator
|
|
3
|
3
|
|
|
3
|
Artikulasi dan Artikulator
|
|
3
|
3
|
|
|
4
|
Huruf-huruf dalam
Bahasa Melayu
|
|
3
|
3
|
|
|
5
|
Simbol Fonetik
dalam Bahasa Melayu
|
|
3
|
3
|
|
|
6
|
Fonem Segmental dalam Bahasa Melayu
|
3
|
|
3
|
|
|
7
|
Fonem Segmental
dalam Bahasa Melayu
|
3
|
|
3
|
|
|
8
|
Fonem Segmental
dalam Bahasa Melayu
|
3
|
|
3
|
|
|
9
|
Fonem dalam Bahasa
Melayu
Fonem
Suprasegmental dalam Bahasa Melayu
|
3
|
|
3
|
|
|
10
|
Fonem
Suprasegmental dalam Bahasa Melayu
|
3
|
|
3
|
|
|
11
|
Latihan Sebutan dan
Penyukuan Sebutan
|
3
|
|
3
|
|
|
12
|
Latihan Transkripsi
Sebutan dan Penyukuan Sebutan
|
3
|
|
3
|
|
|
13
|
Sebutan Baku Kata
Terbitan
|
3
|
|
3
|
|
|
14
|
Sebutan Baku Kata
Pinjaman
|
3
|
|
3
|
|
|
15
|
Latihan
mentranskripsi satu perenggan sepanjang 150 ke 200 patah perkataan.
|
3
|
|
3
|
|
|
JUMLAH
|
30
|
15
|
45
|
||
TAJUK 1
|
FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA
MELAYU
|
SINOPSIS
Tajuk
ini akan membolehkan anda mengetahui perkara-perkara berikut:
·
Konsep
fonetik dan fonologi
·
Matlamat
sebutan baku
·
Pelaksanaan
Sebutan baku
Fonologi
ialah kajian tentang sistem bunyi sesuatu bahasa yang terhasil melalui mulut
manusia. Fonologi lazimnya dibahagikan kepada dua bidang, iaitu fonetik dan
fonemik. Fonetik mengkaji bunyi bahasa dari segi cara pengeluarannya, daerah
pengeluarannya dan sifat fizikalnya. Fonemik ialah cabang fonologi yang menitikberatkan analisis
sistem bunyi sesuatu bahasa yang dikaji pada masa tertentu khususnya untuk
menghasilkan sistem tulisan. Pandangan yang ini, digambarkan dalam rajah di
bawah, menjadi pegangan kita.
|
|
|||
|
|||
Di
Barat, kajian tentang fonologi telah bermula sejak awal tahun 1800 apabila para
ahli bahasa memulakan kajian tentang perubahan bunyi bahasa dengan cara
membandingkan bunyi bahasa yang wujud dalam pelbagai bahasa yang berkaitan.
Namun demikian, penumpuan bidang fonologi moden lebih menekankan aspek sebutan,
dan seterusnya meneliti aspek fizikal artikulasi sebutan yang sebenarnya.
HASIL
PEMBELAJARAN
Pada
akhir unit ini, anda seharusnya dapat:
1.
menjelaskan
konsep fonetik dan fonologi;
2.
membanding
beza antara bidang kajian fonetik dan fonologi;
3.
menerangkan
matlamat sebutan baku bahasa Melayu;
4.
menerangkan
pelaksanaan sebutan bahasa baku bahasa Melayu.
KERANGKA TAJUK-TAJUK
1.0
KANDUNGAN ISI
Kandungan isi untuk topik ini
meliputi huraian tentang konsep fonetik dan fonologi, matlamat sebutan baku
bahasa Melayu dan pelaksanaan sebutan baku bahasa Melayu.
1.1 Definisi
Apakah
yang dimaksudkan dengan fonologi? Fonologi (daripada Greek: φωνή, phōnē,
"suara, bunyi" dan λόγος, lógos, "perkataan, pertuturan,
subjek perbincangan") ialah kajian yang dilakukan mengenai pola bunyi
bahasa iaitu tentang bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa. Mengikut
Frank Parker (1994), fonologi merupakan suatu bidang yang mengkaji sistem bunyi
sesuatu bahasa: iaitu rumus-rumus yang menentukan aspek sebutan. Dalam tradisi
barat, pengkajian tentang bidang fonologi ini telah bermula sejak 200 tahun
yang lalu, iaitu bermula lebih kurang pada awal tahun 1800, apabila para ahli
bahasa memulakan pengkajian tentang perubahan bunyi bahasa dengan cara
membandingkan bunyi bahasa yang wujud dalam pelbagai bahasa yang berkaitan.
Sehubungan itu dengan kata lain, fonologi ialah ilmu tentang perbendaharaan
fonem sesebuah bahasa. Dalam pengkajian fonetik,
ahli bahasa mempelajari bagaimana bunyi-bunyi fonem sebuah bahasa
direalisasikan atau dilafazkan. Fonetik juga mempelajari cara kerja organ tuhuh
manusia, terutama yang berhubungan dengan penggunaan bahasa.
Fonetik (daripada
perkataan Yunani φωνή (phonê) "bunyi" atau
"suara") ialah kajian terhadap bunyi fizikal percakapan manusia. Ia
berkaitan dengan sifat fizikal bunyi (fon), serta proses penghasilan fisiologi, penerimaan
auditori, dan persepsi
neurofizikal. Ilmu fonetik mula dikaji seawal 2,500 tahun lalu di India purba,
berikutan catatan Pāṇini mengenai tempat dan kelakuan penghasilan bunyi
bagi bunyi konsonan di dalam buku bertarikh abad ke-5 SM
dalam Bahasa Sanskrit. Sistem huruf Indik
utama hari ini menyusun huruf konsonan mengikut klasifikasi Pāṇini.
Menurut Rahimah Haji Sabran dan Rahim Sham
(1985), bidang fonologi mengkaji sistem bunyi- bunyi yang tertentu dalam
pertuturan, khusus bagi sesuatu bahasa. Ini jelas daripada pendapat Henderson
yang menyatakan “the study of the
systematic organization of selected speech sounds in the spoken form of
individual language has variously been called phonology”.
Menurut Dal bor, salah seorang ahli
linguistik Barat, “phonology is the study
of the function and patterning of speech sounds“ yang bermaksud “fonologi
ialah kajian tentang fungsi dan pencorakan dalam bunyi yang bermakna yang
diucapkan oleh manusia”.
Bagi Arbak Othman (1983), fonetik adalah kajian
tentang bunyi-bunyi ujar. Sebagai ilmu, fonetik berusaha menemukan
kebenaran-kebenaran umum dan memformulasikan hukum-hukum umum tentang
bunyi-bunyi itu dan pengucapannya, manakala sebagai kemahiran, fonetik memakai
data deskriptif dasar daripada fonetik ilmiah bagi memberi kemungkinan
pengenalan dan pengucapan bunyi-bunyi ujar itu.
Selain itu, fonetik boleh didefinisikan sebagai
mempelajari segala bunyi yang diucapkan melalui mulut manusia, baik bunyi
manusia, bukan bunyi bahasa, mahupun bunyi-bunyi marginal, dan memberikan
simbol fonetik untuk setiap bunyi, yakni menurut Dr. Lufti Abas (1985).
Menurut ahli linguistik Kenstowicz dan Kisserberth
(1979) fonetik ditafsirkannya sebagai “the
study of the sounds human beings employ when speaking a language is phonetics”
yang bermaksud “pengkajian tentang bunyi-bunyi oleh manusia yang kita gunakan semasa
bertutur ialah fonetik”.
Para
pengkaji fonologi menggunakan istilah-istilah teknikal ketika menjelaskan
sesuatu bunyi. Antaranya ialah, bunyi-bunyi itu dibahagikan kepada bunyi-bunyi
vokal, konsonan dan diftong. Bunyi-bunyi itu diberi lambang yang diiktiraf pada
peringkat antarabangsa. Satu unit bunyi fonetik dinamakan fon dan diberi
lambang tertentu dalam kurungan siku. Contohnya [o]. Satu unit bunyi fonem
diberi lambang hampir sama dengan huruf dan ditulis dalam garis miring.
Contohnya /o/. Huruf pula, seperti yang kita ketahui, tidak diapit oleh
sebarang tanda baca. (Fonem ialah unit bunyi yang lebih besar daripada fon dan
mempunyai fungsi tertentu dalam sesuatu bahasa.) Lazimnya fonetik dikaji secara
berasingan. Hal ini demikian kerana bidang fonetik amat rumit dan bersifat
teknikal. Fonetik ialah ilmu yang mengkaji bunyi bahasa, iaitu ujaran atau
pertuturan yang dihasilkan oleh manusia dengan mengecualikan bunyi seperti
berdengkur, batuk, berdeham, bersiul, sebagainya. Ruang lingkup fonetik merangkumi
antara lain proses pertuturan atau penghasilan bunyi dan pengelasan. Kajian
fonetik terbahagi kepada tiga cabang, iaitu fonetik artikulasi, fonetik akustik
dan fonetik auditori.
1.1.1 Fonetik Artikulasi
Cabang
ini mengkaji tentang cara penghasilan bunyi bahasa dan bahagian-bahagian
(artikulator) yang terlibat dalam penghasilan bunyi. Selain itu, cabang ini
juga melakukan pengelasan terhadap bunyi bahasa berdasarkan cara bunyi itu
dikeluarkan oleh alat tutur (artikulator), seperti lidah, bibir, lelangit
keras, lelangit lembut, anak tekak, dan sebagainya.
1.1.2 Fonetik Akustik
Cabang
ini mengkaji sifat-sifat bunyi bahasa. Sifat fizikal yang dimaksudkan di sini
ialah gelombang bunyi ujaran yang dihasilkan oleh pita suara. Gelombang bunyi
ini dapat diukur dengan menggunakan alat seperti spektrogram dan osiloskop.
Antara sifat yang diberi perhatian dalam kajian fonetik akustik termasuklah
nada, frekuensi dan amplitud.
1.1.3 Fonetik Auditori
Cabang
ini mengkaji tentang cara bunyi bahasa ditanggapi oleh pendengar melalui
pendengaran dan diterjemahkan (persepsi) oleh otak. Proses ini adalah proses
yang paling kompleks dalam kajian fonetik kerana proses ini melibatkan kajian
yang bersifat mujarad.Dari ketiga-tiga cabang ini, fonetik artikulasi adalah cabang
yang paling diberi tumpuan dalam pengajaran dan pembelajaran fonetik di
Malaysia. Dua cabang lagi, iaitu fonetik akustik dan fonetik auditori agak
kurang diberi perhatian kerana tiadanya peralatan dan kepakaran yang
menyebabkan kesukaran untuk pengajaran.
1.2 Perbezaan Fonetik dan Fonologi
Fonologi ialah satu cabang ilmu yang mengkaji
tentang sistem bunyi yang diucapkan oleh manusia yang berfungsi atau dalam
bahasa yang lebih mudah difahami bahasa yang difahami oleh kedua-dua belah
pihak. Fonetik pula bermaksud bidang
yang mengkaji segala bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat-alat artikulasi
manusia dan ia memberi lambang kepada bunyi-bunyi tersebut. Perbezaan antara
kedua-dua bidang kajian ini dapat dijelaskan menerusi jadual berikut:
Fonetik
|
Fonologi
|
Fenomena
bunyi atau pertuturan manusia seluruhnya.
|
Mengkaji
sistem bunyi-bunyi tertentu dalam pertuturan bagi sesuatu bahasa.
|
Asas kepada kajian
fonologi.
|
Input
kepada kajian linguistik tinggi, iaitu morfologi dan sintaksis.
|
Tidak
dapat memerikan seluruh bunyi yang dihasilkan oleh manusia, tidak dapat
menghalusi segala variasi bunyi tersebut dan tidak dapat menghuraikan sistem
bunyi semua bahasa yang dituturkan oleh manusia dengan sempurna.
|
Dapat
merumuskan, menghuraikan dan menjelaskan segala bentuk bunyi dalam sesuatu
bahasa secara teliti dan terperinci dengan tujuan untuk menentukan peraturan
dan bentuk bunyi secara spesifik.
|
(Siti Hajar Abd. Aziz,
2008: 90)
  |
|
1.3 Matlamat Sebutan Baku Bahasa
Melayu
Bahasa Melayu sekarang sudah berusia lebih 2000 tahun
(Asmah,1999). Jika dilihat dari sudut usianya bahasa Melayu sudah boleh
dikelaskan sebagai bahasa yang mantap dan kukuh. Ini boleh dilihat daripada
peranannya sebagai bahasa rasmi bagi negara kita, alat komunikasi dalam urusan
rasmi dan tidak rasmi. Peranan bahasa Melayu dalam bidang pendidikan pula tidak
perlu dipertikaikan lagi, ia merupakan bahasa ilmu dan asas kepada perpaduan
negara. Keyakinan negara dalam meletakkan bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu
adalah kerana bahasa ini sudah ada sistemnya yang tersendiri seperti ditulis
oleh Rohizah Halim dan Sharifah Fazliyaton Shaik Ismail, 2008 bahawa:
”Bahasa
Melayu adalah bahasa yang mempunyai struktur dan bersistem, dengan asas yang
padu dan kukuh ini, bahasa Melayu jelas sekali telah diperlengkapkan sebagai
bahasa intelek dengan wibawa yang kukuh ”.
Namun sebagai
bahasa yang hidup dan berkembang, bahasa
Melayu khususnya bahasa Melayu baku menempuh banyak proses sejak zaman
kesultanan Melayu lagi sehingga pada masa ini. Kini, bahasa Melayu baku
menghadapi cabaran dan tekanan ekoran arus pemodenan dan globalisasi. Penggiat
bahasa risau, pendidik bimbang apatah lagi pejuang bahasa yang melihat kian
hari bahasa Melayu kian tersisih. Kegagalan meletakkan bahasa Melayu ditempat
yang sewajarnya memberi kesan kepada perlaksanaan bahasa Melayu baku dengan
jayanya.
Bahasa baku ialah bahasa standard,
mempunyai struktur yang lengkap dan sempurna dari segi sistem ejaan,
tatabahasa, dan kosa kata. Bahasa Melayu baku mempunyai keseragaman dalam empat
sistem yang utama iaitu fonologi, morfologi, sintaksis dan semantik. Sebutan
baku pula mencakup aspek fonologi sahaja. Menurut Awang Sariyan (2004), sebutan
baku di Malaysia telah ditetapkan dalam Kongres Bahasa dan Persuratan Melayu
Kali Ke-3 (1956) yang memutuskan bahawa sebutan baku ialah sebutan fonemik
(berdasarkan ejaan) bukan berdasarkan kelaziman sebutan menurut dialek
Riau-Johor. Pelaksanaan sebutan baku di institusi pendidikan khususnya sekolah
berjalan serentak dengan KBSM (1988). Tujuan pembakuan bahasa Melayu adalah
seperti yang berikut:
- Untuk mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam bahasa Melayu yang dapat digunakan dalam situasi formal atau situasi rasmi.
- Untuk meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu dalam kalangan pengguna bahasa.
- Untuk memantapkan sistem dan struktur dalaman bahasa Melayu, supaya sistem sebutannya menjadi mantap dan baku sejajar dengan pemantapan dan pembakuan tatabahasa, kosa kata (perbendaharaan kata umum dan istilah), sistem ejaan, dan laras bahasa.
- Secara khusus, untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur serta mengurangkan penggunaan pelbagai variasi dan gaya sebutan serta menghindarkan penggunaan dialek setempat di dalam pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu di peringkat sekolah
1.4
Pelaksanaan
Sebutan Baku Bahasa Melayu
Menurut Awang Sariyan (1988:6), ahli- ahli bahasa
telah bersependapat tentang dasar
sebutan baku Bahasa Melayu iaitu sebutan bagi kata bahasa Melayu hendaklah
berdasarkan sebutan fonemik atau sebutan berdasarkan ejaan. Perkara ini adalah
bertepatan dengan keterangan K.L pike dalam bukunya Phonemics (1943:57) iaitu
”Kata-kata dieja sebagaimana diucapkan dan diucapkan sebagaimana dieja, dan
tidak ada huruf yang senyap”.
Garis panduan dasar umum tentang sebutan baku
bahasa Melayu adalah seperti berikut :
Sebutan Huruf: Pada umumnya,
setiap huruf dalam ejaan Rumi atau Jawi perlulah dilafazkan dengan jelas mengikut nilai bunyi
bahasa Melayu yang dilambangkan.
Sebutan Kata: Sebutan kata
hendaklah berdasarkan ejaan secara keseluruhan dan juga berdasarkan bentuk kata
(pola pada suku kata) sama ada kata dasar atau kata terbitan.
Intonasi: Intonasi ialah
nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap dan hendaklah
berdasarkan jenis dan bentuk ayat atau kalimat dalam Bahasa Melayu serta keperihalan keadaan yang berkenaan.
Huruf dan fonem vokal ‘a’
Sebutan Baku
Vokal ‘a’ dilafazkan dengan [ a ] pada bahagian
mana pun ia terletak sama ada terbuka, tertutup, di tengah atau di akhir
kata.Ini bermakna vokal ‘a’ disebut seperti mana dieja dan dieja seperti mana
dilafazkan.
Contoh:
Huruf Vokal
|
Fonem/ bunyi
|
Ejaan
|
Sebutan
|
a
|
[a]
|
saya
berapa
apa
|
[sa ya]
[be ra pa]
[a pa]
|
Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf ‘i’.
Mengikut sebutan baku fonem vokal ‘i’ perlu
dibunyikan dengan [ i ], sama ada terletak pada suku kata akhir terbuka dan
suku kata tertutup. Ini bermaksud vokal ‘i’ perlu dibunyikan seperti mana dieja. Sebutan Johor-Riau bagi
fonem vokal ‘i’ pada suku kata tertutup dibunyikan dengan [e].
Contoh:
Ejaan
|
Sebutan baku
|
Sebutan Johor Riau
|
Alih
Mukim
Hasil
|
[a lih]
[mu kim]
[ha sil]
|
[ a leh]
[mu kem]
[ha sil]
|
Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf ‘u’.
Mengikut sebutan baku fonem vokal ‘u’ perlu
dibunyikan dengan [ u ], sama ada terletak pada suku kata akhir terbuka dan
suku kata tertutup. Ini bermaksud vokal ‘u’ perlu dibunyikan seperti mana
dieja. Sebutan Johor-Riau bagi fonem vokal ‘u’ pada suku kata tertutup
dibunyikan dengan [o].
Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan baku
|
Sebutan Johor-Riau
|
Betul
Lanun
tutup
|
[be tul]
[la nun]
[tu tup]
|
[ be tol]
[la non]
[tu top)
|
Penyebutan Kata Terbitan
Kata terbitan mengikut garis panduan dasar umum
tentang sebutan baku Bahasa Melayu hendaklah dilafazkan berdasarkan pola ejaan
KV , KV + KV , KVK , KVK + KVK.
Kata terbitan dengan imbuhan awalan
Ejaan
|
Sebutan baku
|
Sebutan Johor-Riau
|
Pengajar
Pengedar
Terasa
Berlari
terangkat
|
[pe nga jar]
[pe nge dar]
[te ra sa]
[ber la ri]
[ter ang kat]
|
[pe nga ja]
[pe nge da]
[te ra sé]
[ber la ri]
[ter ang kat]
|
Kata terbitan bahasa Arab, Indonesia dan Inggeris
Kata serapan Bahasa Arab , Indonesia dan
Inggeris yang sudah sebati dengan bahasa Melayu dibunyikan seperti sebutan baku
Bahasa Melayu.
Ejaan Standard
|
Sebutan baku
|
Sebutan Johor-Riau
|
i)
Bahasa Indonesia
Sama bunyi
Anda
Merdeka
Berbeza bunyi
Bangsa
ii) Bahasa Arab
Sama bunyi
Fatwa
Takwa
Beza bunyi
Makna
iii) Bahasa
Inggeris
Frasa
drama
|
[an da]
[mer de ka]
[bang sa]
[fat wa]
[tak wa]
[mak na]
[fra sa]
[dra ma]
|
[an da]
[mer de ka]
[bang sé]
[fat wa]
[tak wa]
[mak né]
[fra sa]
[dra ma]
|
1.5 Intonasi dalam Bahasa Melayu
Intonasi ialah nada suara
yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap dan hendaklah berdasarkan
jenis dan bentuk ayat atau kalimat dalam bahasa Melayu, sama ada ayat penyata
biasa, ayat tanya, ayat perintah, ayat terbalik atau songsang atau ayat pasif
dan seumpamanya. Intonasi bahasa Melayu dapat dikenali dan digayakan dengan
empat tingkat nada yang biasa ditandai dengan angka 1, 2, 3 dan 4. Angka 1
menandai nada yang paling rendah dan angka 4 menandai nada yang paling tinggi.
Nada 2 memulakan ujaran dan nada 3 merupakan nada tekanan. Intonasi bahasa
Melayu mempunyai hubungan yang rapat dengan sintaksis, iaitu dapat membezakan
jenis dan bentuk ayat. Intonasi wujud dalam bahasa Melayu bagi menandai dan
memisahkan frasa yang pelbagai jenis dan bentuknya.
Ada
beberapa fungsi intonasi. Antaranya:
- Fungsi emosional: Untuk menyatakan pelbagai makna sikap, seperti kegembiraan, kebosanan, kemarahan, kekejutan, keakraban, kekecualian, ketakutan dan ratusan sikap yang lain.
- Fungsi gramatis: Untuk menandakan kontras dari segi tatabahasa terhadap sesuatu ujaran, sama ada sesebuah klausa atau ayat itu berupa pertanyaan atau pernyataan, positif atau negatif dan seumpamanya.
- Fungsi struktur informasi: Untuk memberikan sesuatu yang baru berbanding dengan yang telah dimaklumi dalam makna sesebuah ujaran iaitu dengan menekankan kata yang membawa makna tersebut.
- Fungsi tekstual: Untuk membentuk nada dan gaya suara yang turun naik bagi wacana yang lebih luas seperti pembacaan teks berita yang membezakan satu berita dengan berita yang lain.
- Fungsi psikologi: Untuk membantu menggubah bahasa menjadi unit-unit ujaran yang mudah dilihat dan diingat, seperti belajar urutan nombor yang panjang atau ungkapan dalam ucapan.
- Fungsi ‘indexical’: Untuk menandai identiti seseorang, iaitu membantu mengenali seseorang sama ada tergolong dalam kumpulan sosial atau pekerjaan yang berbeza, seperti khatib, penjual ubat atau sarjan tentera.
Sebutan
bagi Nama Khas
Nama orang di Malaysia atau
di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan orang yang empunya nama atau
kebiasaan setempat atau kebiasaan antarabangsa. Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan
|
Muhammad Hatta
|
[mu.ham.mad hat.ta]
|
James Bond
|
[jéms bÕnd]
|
Nelson Mandela
|
[nẼl.sen man.dé.la]
|
Lim Keng Yaik
|
[lim kéng yék]
|
Boutros Boutros-Ghali
|
[but.ros but.ros gha.li]
|
Nama tempat di Malaysia
atau di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan sebutan setempat atau
kebiasaan antarabangsa. Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan
|
Selangor Darul Ehsan
|
[se.la.ngor da.rul éh.san]
|
Bosnia-Herzegovina
|
[bos.nia her.ze.go.vi.na]
|
Pyongyang
|
[pyong.yang]
|
New Zealand
|
[niu zi.lẼnd]
|
Sunway Lagoon
|
[sun.wéi le.gun]
|
Nama Khas yang lain yang
mengandungi atau tidak mengandungi nama orang atau nama tempat dilafazkan
menurut sistem sebutan baku bahasa Melayu. Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan
|
Bank Bumiputera
|
[baângk bu.mi.pu.te.ra]
|
Radio Televisyen Malaysia
|
[ra.dio té.lé.vi.syen me.lé.sia]
|
Universiti Teknologi Malaysia
|
[u.ni.ver.si.ti ték.no.lo.gi me.lé.sia]
|
Agensi Pengiklanan Multimedia
|
[a.gén.si pe.ngi.la.nan
mul.ti.mé.dia] atau [a.gén.si peng. Öik.la.nan mul.ti.mé.dia]
|
Akronim atau singkatan yang
terbentuk sebagai kata (dalam bahasa Melayu atau bukan bahasa Melayu)
dilafazkan dengan dua cara iaitu (i) cara sebutan akronim menurut cara
pemenggalan suku kata ejaan, atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang
penuh. Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan
|
Felda
|
[fél.da] atau (Federal Land
Development Authority)
(Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan)
|
UNESCO
|
[yu.nés.ko] atau (United Nations
Educational, Scientific and Cultural Organization)
|
UMNO
|
[am.no] atau (United Malays
National Organization) (Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu)
|
tadika
|
[ta.di.ka] atau (taman didikan
kanak-kanak)
|
ADUN
|
[a.dun] atau (Ahli Dewan Undangan
Negeri)
|
Plus
|
[plus] atau (Projek Lebuh Raya
Utara-Selatan)
|
Akronim
yang tidak berbentuk kata dan singkatan jenis inisialisme dalam ejaan Rumi
dilafazkan dengan dua cara, iaitu (i) cara sebutan singkatan menurut bunyi
huruf Rumi, atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang penuh. Contohnya:
Ejaan
|
Sebutan
|
DBP
|
[di.bi.pi] atau (Dewan Bahasa dan
Pustaka)
|
TLDM
|
[ti.él.di.ém] atau (Tentera Laut
Diraja Malaysia)
|
JKKK
|
[jé.ké.ké.ké] atau (Jawatankuasa
Keselamatan dan Kemajuan Kampung)
|
RTM
|
[ar.ti.ém] atau (Radio Televisyen
Malaysia)
|
PLO
|
[pi.él.o] atau (Palestinian
Liberation Organization)
(Pertubuhan Pembebasan Palestin) |
 |
BACAAN TAMBAHAN
|
Asmah
Hj Omar. (1977). Kepelbagaian Fonologi
Dialek-dialek Melayu. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Awang
Sariyan. (1988). Sebutan Baku Bahasa
Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Raja
Mukhtaruddin Raja Dain. (1982). Ilmu
Fonetik dan Linguistik. Petaling
Jaya: Agensi Penerbitan Nusantara.
 |
Mengapakah bahasa baku
diperkenalkan di dalam sebuah negara majmuk seperti Malaysia? Apakah halangan
yang akan timbul sekiranya setiap ahli di dalam masyarakat menggunakan dialek
atau loghat masing-masing?
|
TAJUK 2
|
ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR
|
SINOPSIS
Tajuk
ini membincangkan definisi dan jenis alat-alat artikulasi yang terlibat untuk
menghasilkan ujaran. Tumpuan khusus diberi kepada alat-alat artikulasi vokal
yang digunakan untuk menghasilkan bunyi vokal.
HASIL PEMBELAJARAN
(i) Mengenal pasti definisi artikulasi dan artikulator.
(ii) Mengenal pasti alat-alat artikulasi dan artikulasi vokal
(iii) Menghuraikan jenis-jenis alat-alat
artikulasi dan artikulasi vokal
Kerangka
Tajuk-tajuk
Rajah 2.1: Kerangka Tajuk 1
2.0 KANDUNGAN
ISI
Kandungan isi untuk topik ini
meliputi huraian tentang definisi dan jenis-jenis alat-alat artikulasi dan
artikulasi vokal.
2.1 Definisi Artikulasi dan ArtikulatorUntuk pengetahuan anda, artikulasi atau alat pertuturan merupakan alat-alat yang terlibat dalam proses pengeluaran bunyi-bunyi bahasa. Alat-alat ini sebenarnya mempunyai tugas-tugas asas, iaitu mengunyah makanan, menelan dan menghembus nafas. Oleh itu, tugas alat-alat ini saling bertindih termasuklah tugas menghasilkan bunyi-bunyi bahasa.
Alat artikulasi terbahagi kepada dua bahagian, iaitu
artikulator dan daerah artikulasi. Artikulator adalah bahagian alat
pertuturan yang boleh digerak-gerakkan seperti lidah, bibir dan gigi bawah yang
terletak di bahagian bawah rongga mulut. Daerah artikulasi termasuklah
gigi atas, gusi, lelangit keras dan lelangit lembut. Bahagian alat pertuturan
ini terletak di atas rongga mulut yang tidak boleh digerak-gerakkan dan hanya
dapat didekati atau disentuh dalam proses pengeluaran bunyi-bunyi bahasa.
2.2 Alat-Alat
Artikulasi
Tahulah anda bahawa, alat-alat
artikulasi meliputi artikulator dan daerah artikulasi?. Artikulator merupakan bahagian
alat pertuturan yang boleh digerak-gerakkan, iaitu lidah, bibir dan gigi bawah
yang terletak di bahagian bawah rongga mulut, manakala daerah artikulasi ialah gigi atas, gusi, lelangit keras dan
lelangit lembut. Daerah artikulasi ialah bahagian alat pertuturan di atas
rongga mulut yang tidak boleh digerak-gerakkan dan hanya dapat didekati atau
disentuh dalam proses pengeluaran bunyi-bunyi bahasa. Rajah 1 menunjukkan
kedudukan alat-alat artikulasi manusia seperti bibir (atas dan bawah), gigi,
lelangit, anak tekak, lidah, dan rongga hidung (Nor Hashimah Jalaluddin,
1998:16-17)
Kedudukan
Artikulator
Daerah Artikulasi
1. Bibir atas 2. Bibir bawah 3. Gigi
atas
4. Gigi bawah 5.
Gusi 6. Lelangit keras
7. Lelangit lembut 8. Anak tekak 9. Lidah
10. Epiglotis 11. Pita
suara 12. Rongga tekak
13. Rongga hidung 14. Rongga mulut 15. Tenggorok
Rajah 2.2: Alat-Alat Artikulasi
2.3 Alat-Alat Artikulasi Vokal 
Anda perlu mengetahui bahawa, Sistem Ejaan Rumi
mempunyai lima huruf vokal yang digunakan untuk melambangkan enam fonem vokal
atau bunyi vokal baku. Huruf-huruf tersebut ialah a, e, i, o, dan u.
Alat-alat
artikulasi vokal meliputi rongga mulut, iaitu bahagian lidah
dan keadaan bibir.
Bunyi
vokal terhasil apabila udara yang dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga
mulut tanpa mengalami sebarang sekatan. Jenis-jenis bunyi vokal dapat
ditentukan berdasarkan kedudukan bahagian lidah, ruang udara antara bahagian
lidah yang berkenaan dan keadaan bibir.
Kedudukan lidah dapat dibahagikan kepada empat peringkat, iaitu tinggi, separuh tinggi, separuh
rendah dan rendah. Selaras dengan
kedudukan bahagian lidah itu, ruang udara dapat dibahagikan kepada empat juga,
iaitu sempit, separuh sempit, separuh luas dan luas. Bahagian lidah yang terlibat pula terbahagi kepada tiga
bahagian, iaitu depan, tengah dan belakang lidah seperti yang ditunjukkan dalam linguagram (gambar lidah) yang berikut:
Rajah 2.3: Bahagian Lidah
Seterusnya, keadaan bibir terbahagi
kepada tiga bahagian, iaitu neutral, hampar dan bundar. Dalam Bahasa Melayu standard terdapat enam jenis vokal yang
dapat dihasilkan, iaitu [i, e, a, o, u, @] dan dua
vokal tambahan dalam dialek Melayu, iaitu [ε] dan [O].
Bunyi-bunyi [ε] dan [O] merupakan
bentuk sebutan harian dan juga perkataan yang dipinjam daripada bahasa
Inggeris, seperti beg dan bos. Layari
internet untuk melihat pergerakan bibir ketika menyebut bunyi vokal Bahasa
Melayu. 
Keadaan Bibir semasa Keadaan bibir semasa
menghasilkan
vokal menghasilkan vokal
hadapan,
bibir terhampar. belakang, bibir bundar
Rajah 2.4: Keadaan Bibir
|
AKTIVITI
|
Secara
berpasangan, berdasarkan rajah di bawah, labelkan alat-alat artikulasi yang
digunakan untuk menghasilkan bunyi bahasa.
i._______________________________ vii.__________________________
ii._______________________________ viii.__________________________
iii.______________________________ ix.___________________________
iv.______________________________ x.___________________________
v._______________________________ xi.___________________________
vi.______________________________
xii.___________________________
|
LATIHAN
|
1. Nyatakan
perbezaan antara artikulasi dan artikulator.
2. Nyatakan
alat-alat artikulasi yang terdapat untuk kedudukan artikulator dan
daerah artikulasi.
|
BAHAN BACAAN
|
Abdullah Hassan. (1980).
Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.
Abdullah Hassan, Indirawati Zahid,
Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi Siri Pengajaran dan
Pembelajaran Bahasa Melayu. Kuala
Lumpur: Penerbitan PTS
Abdullah Hassan (penyunting) (1983).
Rencana Linguistik. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nor Hashimah
Jalaluddin (1998). Asas Fonetik.
Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.
|
Raja Mukhtaruddin Raja Dain. (1982).
Ilmu Fonetik dan Linguistik. Petaling Jaya: Agensi Penerbitan Nusantara.
|
TAJUK 3
|
ARTIKULASI DAN ARTIKULATOR
|
SINOPSIS
Tajuk
ini membincangkan artikulasi diftong dan konsonan yang berfungsi untuk
menghasilkan bunyi diftong dan konsonan. Perbincangan turut ditumpukan kepada definisi
dan jenis diftong serta konsonan dalam Bahasa Melayu.
HASIL PEMBELAJARAN
(i) Mengenal pasti definisi diftong dan konsonan
(ii) Mengenal pasti jenis-jenis diftong dan konsonan Bahasa Melayu
(iii) Menghuraikan artikulasi diftong dan konsonan Bahasa
Melayu
Kerangka
Tajuk-tajuk
Rajah 3.1: Kerangka Tajuk 3
3.0 KANDUNGAN ISI
Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang definisi,
jenis-jenis diftong dan konsonan serta artikulasi diftong dan konsonan Bahasa
Melayu.
 |
3.1 Definisi Diftong dan Konsonan
Tahukah anda, menurut Kamus Tatabahasa
Bahasa Melayu (Marzukhi Nyak Abdullah,1997:63), diftong (diphthong) ialah gabungan dua bunyi
vokal yang disebut sebagai satu suku kata akibat perubahan kedudukan
lidah contohnya, [ai] dalam [pandai] pandai, dan [au] dalam [pulau] pulau?.
Konsonan pula ialah semua bunyi selain vokal yang dihasilkan dengan melakukan
sekatan terhadap arus udara yang dilepaskan melalui paru-paru. Sekatan
itu dapat dilakukan dalam bentuk hentian sepenuhnya, hentian sebahagian atau
hentian sekejap-sekejap (Abdullah Hassan,2006:44).
 |
3.2 Jenis-Jenis Diftong dan Konsonan Bahasa
Melayu
Anda perlu mengetahui bahawa, Bahasa Melayu mempunyai
tiga bunyi diftong, iaitu [ai], [au] dan [oi]. Diftong boleh membentuk suku
kata seperti dalam perkataan [# tupai #], [# panau #] dan [# amboi #]. Keadaan
sebegini membezakan diftong daripada deretan vokal contohnya, mengenai (Abdullah Hassan, 2006:42).
Bunyi
konsonan pula dapat dihuraikan berdasarkan cara
penghasilannya, sama ada letupan, letusan, sengauan, geseran dan
sebagainya, serta titik artikulasi
atau daerah sebutannya, seperti dua
bibir, gigi-gusi, lelangit keras, lelangit lembut, anak tekak dan lain-lain.
3.3
Artikulasi Diftong dan Konsonan
Bahasa Melayu
Tahukah anda bahawa, bunyi diftong bersifat satu suku
kata yang melibatkan alat artikulasi lidah?. Diftong Bahasa Melayu terdiri (i) diftong biasa, iaitu gabungan dua bunyi
vokal yang disebut dalam satu suku kata akibat perubahan kedudukan lidah contohnya,
[ai] dalam [pandai] pandai, dan [au] dalam [pulau] pulau, (ii) diftong lebar yang
melibatkan perubahan yang luas pada kedudukan lidah contohnya, [ai] dalam
[pantai], (iii) diftong menurun,
iaitu diftong yang puncak kenyaringannya jatuh pada vokal pertama contohnya,
[ai] dalam [pandai] pandai dan (iv) diftong sempit, iaitu diftong yang
melibatkan perubahan yang sempit pada kedudukan lidah contohnya, [oi] dalam
[sepoi] sepoi. Kedudukan alat
artikulasi lidah ketika menyebut bunyi diftong adalah seperti berikut:
Rajah 3.2: Kedudukan Lidah Untuk Bunyi Diftong
Seterusnya, anda juga
perlu mengetahui bahawa, konsonan Bahasa Melayu meliputi bunyi letupan,
letusan, sengauan, sisian, geseran, malaran dan getaran. Hentian sepenuhnya
dapat menghasilkan bunyi letupan (plosif). Udara yang dilepaskan daripada
paru-paru akan mengalami sekatan sepenuhnya sama ada di bahagian bibir,
lelangit keras, lelangit lembut atau pita suara. Kemudian udara akan dilepaskan
serta-merta dan akan terhasillah bunyi letupan.
Bunyi
Letupan
Fon Awal Akhir
[p] [pulau] [atap]
[b] [bumi] [rəbab]
[t] [talam] [liat]
[d] [datu?] [kad]
[k] [kata] *
[g] [garau] [beg]
[?] ** [ana?]
*bunyi [k] tidak dapat
hadir pada akhir suku kata dalam bahasa Melayu.
**bunyi [?] adalah variasi kepada bunyi [k] dan hadir pada akhir suku kata dalam Bahasa
Melayu.
Sekatan
sepenuhnya dapat menghasilkan bunyi letusan (afrikat). Bunyi ini dihasilkan
dengan cara menyekat arus udara sepenuhnya yang dilepaskan oleh paru-paru.
Kemudian arus udara itu dilepaskan perlahan-lahan. Ada juga pendapat yang
menyatakan bunyi afrikat ini adalah hasil gabungan dua bunyi, iaitu bunyi [t]
digabungkan dengan bunyi [š] untuk menghasilkan bunyi [č], manakala bunyi [d]
pula digabungkan dengan bunyi [ž] untuk mendapatkan bunyi [j].
Satu lagi bentuk
sekatan yang dilakukan sepenuhnya akan mengeluarkan bunyi sengauan (nasal) yang
dihasilkan dengan cara menurunkan anak tekak (uvula) untuk menutup rongga mulut
(oral). Ini menyebabkan udara yang dilepaskan dari paru-paru akan melalui
rongga hidung dan terhasillah bunyi nasal [m], [n], [N], dan [J].
Hentian
sebahagian pula akan menghasilkan bunyi sisian, geseran (frikatif) dan malaran.
Bunyi sisian dalam bahasa Melayu dihasilkan dengan melakukan penyekatan
terhadap arus udara yang dilepaskan oleh paru-paru di bahagian lelangit keras
oleh hujung lidah menyebabkan udara hanya melalui kawasan sisi di kiri dan kanan
rongga mulut. Ini menghasilkan bunyi [l].
Bunyi
geseran dihasilkan dengan menyempitkan saluran udara supaya udara yang
melaluinya bergeser dan kedengaran bunyi berdesis. Bunyi geseran dalam bahasa
Melayu ialah [f], [v], [s], [z], [š], dan [h].
Untuk
menghasilkan bunyi malaran, kedudukan artikulator adalah seperti menghasilkan
bunyi geseran tetapi geseran yang dihasilkan adalah terlalu lemah. Bunyi
malaran juga sama seperti untuk menghasilkan bunyi vokal, dan sesetengah ahli
fonetik menamakannya bunyi separuh vokal. Bunyi malaran dalam bahasa Melayu
ialah [w] dan [y].
Bentuk sekatan udara yang ketiga ialah hentian sekejap-sekejap. Bentuk ini menghasilkan bunyi getaran. Udara yang dilepaskan oleh paru-paru disekat dengan menggetarkan hujung lidah di lelangit keras. Dalam bahasa Melayu hanya terdapat satu bunyi getaran, iaitu [r].
Bunyi Letusan
[č] [cawan] [mač]
[j] [jam] [caj]
Bunyi Sengauan
[m] [muda] [cium]
[n] [niat] [jalan]
[N] [NaNa] [bujaN]
[J] [JaJi] *
*Bunyi [J] tidak dapat hadir pada akhir suku kata
Bunyi Sisian
[l] [lalu] [awal]
Bunyi Geseran
[f] [faseh] [alaf]
[v] [ven] *
[s] [sarat] [awas]
[z] [zat] [lafaz]
[š] [šarat] [skuaš]
[h] [harta] [sah]
Bunyi Getaran
[r] [rasa] [siar]
Bunyi
konsonan terbahagi kepada bunyi bersuara dan bunyi tidak bersuara. Bunyi
bersuara dihasilkan dengan menggetarkan pita suara, seperti bunyi [b], [d],
[g], [m], [n], [r], [l], [w], dan [y]. Sebaliknya pita suara tidak digetarkan
untuk menghasilkan bunyi tidak bersuara, seperti bunyi [p], [t], [k], [f], [s],
dan [h].
Konsonan pinjaman
Bahasa Melayu terdiri daripada (i) Geseran
bibir-gigi tak bersuara, (ii) Geseran
bibir-gusi bersuara, (iii) Geseran
gigi tak bersuara, (iv) Geseran gigi bersuara, (v) Geseran lelangit lembut tak bersuara
dan (vi) Geseran lelangit lembut bersuara.
Ketika
mengeluarkan geseran bibir-gigi tak bersuara, bibir bawah dirapatkan kepada
gigi atas supaya membuat sempitan untuk udara keluar. Lelangit lembut dinaikkan
rapat kepada belakang rongga tekak. Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui
rongga mulut dan dibiarkan bergeser keluar di daerah rapatan bibir bawah dan
gigi atas itu tanpa menggetarkan pita suara. Contoh sebutan: [fiker] ‘fikir’,
[hafal] ‘hafal’, dan [ma?af]
‘maaf’. Cara mengeluarkan geseran bibir-gusi bersuara pula sama dengan cara
mengeluarkan geseran [f]. Perbezaannya ialah, pita suara tidak digetarkan.
Contoh sebutan: [vOkal]
‘vokal’, [vərsi] ‘versi’, dan [univərsiti] ‘universiti’.
Penghasilan
geseran gigi tak bersuara ini menunjukkan daun lidah berada di antara gigi atas
dengan gigi bawah. Lelangit lembut dinaikkan rapat kepada belakang rongga
tekak. Udara dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut dan dibiarkan
bergeser keluar di daerah gigi itu tanpa menggetarkan pita suara. Contoh
sebutan: [qalaqa]
‘Selasa’ (thalatha), [iqnen]
‘Isnin’ (Ithnin), dan [hadeq] ‘hadis’
(hadith). Cara mengeluarkan geseran
gigi bersuara pula, sama dengan cara mengeluarkan geseran gigi tak bersuara.
Perbezaannya ialah, ketika mengeluarkan bunyi [ð] pita suara digetarkan. Contoh
sebutan: [ðalem] ‘zalim’ (dzalim),
dan [haðer] ‘hadir’ (hadzir).
Ketika
menghasilkan geseran lelangit lembut tak bersuara, belakang lidah dirapatkan ke
lelangit lembut supaya membuat satu sempitan. Lelangit itu sendiri dinaikkan
rapat kepada belakang rongga tekak. Udara dikeluarkan dari paru-paru dan
dibiarkan bergeser pada sempitan di daerah lelangit itu tanpa menggetarkan pita
suara. Contoh sebutan: [xabar] ‘khabar’, [axbar] ‘akhbar’, dan [axer] ‘akhir’.
Akhirnya,
penghasilan geseran lelangit lembut bersuara menunjukkan persamaan dengan cara
menghasilkan geseran lelangit lembut tak bersuara. Perbezaannya ialah, ketika
mengeluarkan bunyi [7] pita
suara digetarkan. Contoh sebutan: [7aeb] ‘ghaib’, [lo7at]
‘loghat’, dan [bale7]
‘baligh’. Menurut Raja Mukhtaruddin (1965:44), bunyi ini sebenarnya terdapat
dalam pertuturan orang Melayu ketika menyebut perkataan-perkataan Melayu
seperti orang [O7aN] dan [ba7aN] sebagai
kelainan kepada getaran gusi [r].
 |
|||
 |
|||
AKTIVITI
|
Secara berkumpulan, berikan lima contoh perkataan yang mengandungi setiap jenis diftong Bahasa
Melayu seperti yang telah anda pelajari. Pastikan contoh perkataan tersebut
berada pada posisi yang berbeza. Berikan juga sepuluh contoh perkataan yang mengandungi diftong dialek Melayu
yang berbeza. (Beri contoh daripada beberapa dialek yang berbeza.
|
LATIHAN
|
1. Nyatakan jenis bunyi konsonan dan diftong untuk
perkataan yang bergaris berikut:
(i)
ghairah (vi) balai
(ii)
cabar (vii)
laut
(iii)
masyhur (viii) sepoi
(iv)
dekad (ix) tekukur
(v) pulau (x) sarat
2. Beri satu
contoh perkataan untuk keenam-enam jenis konsonan pinjaman yang telah anda
pelajari.
|
BAHAN BACAAN
|
Abdullah
Hassan. (1980). Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.
Abdullah
Hassan, Indirawati Zahid, Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi
Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbitan PTS
Abdullah
Hassan. (2006). Linguistik Am Siri
Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Kuala Lumpur:PTS Professional
Publishing Sdn.Bhd.
Asmah
Hj Omar. (1977). Kepelbagaian Fonologi
Dialek-dialek Melayu. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Lutfi Abas. (1975).
Linguistik Deskriptif dan Nahu
Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Marzukhi Nyak Abdullah. (1997). Kamus Tatabahasa Bahasa Melayu. Shah Alam:Penerbit Fajar Bakti
Sdn.Bhd.
|
Raminah Sabran dan Rahim
Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk
Pelatih Maktab Perguruan. Petaling Jaya:
Penerbit Fajar Bakti.
|
TAJUK 4
|
HURUF-HURUF
DALAM BAHASA MELAYU
|
SINOPSIS
Tajuk
ini membincangkan definisi dan jenis-jenis huruf yang terdapat dalam Bahasa
Melayu. Huruf-huruf tersebut meliputi huruf vokal, konsonan dan diftong. Huruf
konsonan pula diperincikan kepada konsonan asal, pinjaman, gandingan dan
rangkap.
HASIL PEMBELAJARAN
(i) Mengenal pasti definisi dan jenis huruf dalam Bahasa Melayu
(ii) Menghuraikan jenis-jenis huruf vokal, konsonan dan diftong dalam Bahasa Melayu
(iii) Membandingkan jenis-jenis huruf
konsonan dalam bahasa Melayu, iaitu konsonan asal, pinjaman, gandingan dan
rangkap.
Kerangka
Tajuk-tajuk
Rajah 4.1: Kerangka Tajuk 4
4.0 KANDUNGAN ISI
Kandungan isi untuk topik ini
meliputi huraian tentang definisi, jenis-jenis huruf vokal, konsonan dan
diftong dalam Bahasa Melayu. Perbincangan juga turut ditumpukan kepada
jenis-jenis konsonan dalam Bahasa Melayu, iaitu konsonan asal, pinjaman,
gandingan dan rangkap serta artikulasi diftong dan konsonan Bahasa Melayu.
4.1 Definisi Huruf Vokal, Konsonan dan
Diftong Bahasa Melayu
Tahukah anda bahawa huruf ialah lambang dalam sistem
bunyi bahasa yang daripadanya sesuatu perkataan dalam tulisan dibentuk?
(Marzukhi Nyak Abdullah, 1977:42).
Seperti
yang telah dipelajari, bunyi vokal terhasil apabila udara keluar daripada
rongga mulut tidak mengalami sekatan atau himpitan. Bunyi vokal juga dipengaruhi
oleh pengaruh lidah, keadaan rongga
mulut dan bentuk bibir. Konsonan pula ialah bunyi yang dihasilkan
dengan melakukan sekatan terhadap arus udara yang dilepaskan melalui paru-paru.
Sekatan itu dapat dilakukan dalam bentuk hentian sepenuhnya, hentian sebahagian
atau hentian sekejap-sekejap. Diftong pula terhasil daripada gabungan
bunyi vokal. Dengan perkataan lain, diftong terbentuk apabila berlaku pengeluncuran
bunyi-bunyi vokal, iaitu satu vokal mengeluncur dari satu vokal kepada vokal yang
lain (Abdullah Hassan,2006:44).
4.2 Jenis-Jenis Huruf Vokal, Konsonan dan
Diftong Bahasa Melayu
Anda perlu mengetahui bahawa dalam Bahasa Melayu terdapat
enam huruf vokal, iaitu huruf a, i, u, e pepet, e taling dan o. Rajah 4.2 di
bawah menunjukkan huruf dan fonem (bunyi bahasa) dalam Bahasa Melayu.
Huruf
Vokal
|
Fonem
/ Bunyi
|
Ejaan
|
Sebutan
|
a
e taling
e pepet
i
o
u
|
[a]
[é]
[e]
[i]
[o]
[u]
|
ada
semak
selak
bilik
botol
duduk
|
[a.da]
[sé.mak]
[se.lak]
[bi.lik]
[bo.tol]
[du.duk]
|
Rajah 4.2:
Huruf dan Fonem Vokal Bahasa Melayu
Seterusnya
dalam Bahasa Melayu juga, terdapat 27 fonem atau bunyi konsonan yang ditunjukkan dalam rajah
4.3 di bawah.
Huruf
Konsonan
|
Fonem
/ Bunyi
|
Ejaan
|
Sebutan
|
b
c
d
f
g
gh
h
j
k
kh
l
m
n
ng
ny
p
q
r
s
sy
t
v
w
x
y
z
|
[b]
[c]
[d]
[f]
[g]
[gh]
[h]
[j]
(1)[k]
(2)
?
(3)
؟
(4)[q]
[kh]
[l]
[m]
[n]
[ng]
[ny]
[p]
[q]
[r]
[s]
[sy]
[t]
[v]
[w]
[z]
[y]
[z]
|
bola
catat
dada
fakir
gabus
ghazal
harga
jaga
kala
kapak
nikmat
kadi
khairat
lalai
madah
nafkah
ngeri
nyala
papar
qari
rapat
saham
syirik
tajam
virus
wajah
xylem
yuran
zapin
|
[bo.la]
[ca.tat]
[da.da]
[fa.kir]
[ga.bus]
[gha.zal]
[har.ga]
[ja.ga]
[ka.la]
[ka.pa?]
[ni؟mat]
[qa.di]
[khai.rat]
[la.lai]
[ma.dah]
[naf.kah]
[nge.ri]
[nya.la]
[pa.par]
[qa.ri]
[ra.pat]
[sa.ham]
[syi.rik]
[ta.jam]
[vi.rus]
[wa.jah]
[zi..lem]
[yu.ran]
[za.pin]
|
Rajah 4.3: Huruf dan Fonem
Konsonan Bahasa Melayu
Bahasa Melayu juga menunjukkan tiga bunyi diftong, iaitu ai, au dan oi yang ditunjukkan dalam Rajah 4.4 di bawah.
Huruf
Diftong
|
Fonem
/ Bunyi
|
Ejaan
|
Sebutan
|
ai
au
oi
|
[ai]
[au]
[oi]
|
pantai
pulau
sepoi
|
[pan.tai]
[pu.lau]
[se.poi]
|
Rajah 4.4: Huruf dan Fonem
Diftong Bahasa Melayu
4.3 Konsonan Asal, Pinjaman, Gandingan dan
Rangkap Bahasa Melayu
Tahukah anda bahawa terdapat
tiga jenis konsonan yang berbeza dalam Bahasa Melayu? Konsonan tersebut ialah
konsonan asal, pinjaman, gandingan dan rangkap. Konsonan gandingan dan rangkap
turut dikenali sebagai huruf gabung dan konsonan gabungan (Nik Safiah Karim
et.al. 2006). Bacalah modul ini seterusnya untuk memahami ketiga-tiga jenis
konsonan tersebut.
Terdapat
18 fonem konsonan asal Bahasa Melayu. Sebenarnya terdapat 19 bunyi (fon) tetapi bunyi [?] dianggap variasi
kepada bunyi [k] di akhir suku kata. Daripada segi cara sebutan, seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah 4.5 di bawah, konsonan asal Bahasa Melayu terbahagi kepada tujuh,
iaitu letupan, letusan, geseran, getaran, sisian, sengauan dan separuh vokal.
Cara Sebutan
|
Daerah Sebutan
|
||||||
Bibir
|
Gusi
|
Gusi-L
Keras
|
Lelangit Keras
|
Lelangit
Lembut
|
Pita
Suara
|
||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
||
Letupan
|
tb
|
p
|
t
|
k
|
?
|
||
b
|
b
|
d
|
g
|
||||
Letusan
|
tb
|
č
|
|||||
b
|
j
|
||||||
Sengauan
|
b
|
m
|
n
|
J
|
N
|
||
Geseran
|
tb
|
f
|
s
|
Š
|
x
|
h
|
|
b
|
v
|
z
|
|||||
Getaran
|
b
|
r
|
|||||
Sisian
|
b
|
l
|
|||||
Separuh Vokal
|
b
|
w
|
y
|
||||
Rajah 4.5: Konsonan Asal
Bahasa Melayu Berdasarkan Sebutan
Terdapat sepuluh konsonan pinjaman dalam Bahasa Melayu
yang berasal daripada Bahasa Arab melainkan konsonan v. Konsonan v dipinjam
daripada Bahasa Inggeris. Konsonan sy pula yang dipinjam lebih awal daripada
Bahasa Arab, digunakan untuk mengeja perkataan pinjaman daripada Bahasa
Inggeris contohnya, skuasy. Huruf ain seperti dalam perkataan ma’na, digantikan dengan huruf k menjadi makna. Pada tempat lain, huruf ‘i
(‘ilmu), ‘a (‘alam), ‘u (‘umur) digugurkan. Ejaan nama seperti ‘Abdullah,
Sa’odah, Nor ‘Aini sudah ditiadakan. Selain itu, huruf hamzah digugurkan tetapi masih terdapat dalam perkataan seperti Dato’, sebagai darjah kebesaran yang
dikurniakan oleh Sultan atau Yang Dipertuan Negeri.
Seterusnya, dalam sistem ejaan lama Bahasa Melayu,
terdapat sembilan konsonan gandingan dan rangkap yang digunakan, iaitu kh, gh, ny, ng, sh, ch, dz, dh dan th. Empat daripadanya dikekalkan
penggunaannya hingga kini, iaitu kh, gh,
ny dan ng. Akan tetapi, konsonan
gandingan dan rangkap sh diubah suai
menjadi sy. Selain itu, empat
konsonan gandingan dan rangkap ditukar menjadi konsonan tunggal, iaitu ch menjadi c, dz menjadi z, dh
menjadi d dan th menjadi s. (Abdullah
Hassan, 2006:95-96).
Sebenarnya
jika anda peka, tidak banyak huruf dipinda dalam Sistem Ejaan Rumi Baharu.
Hanya konsonan gandingan dan rangkap dikurangkan daripada sembilan kepada lima,
iaitu empat kekal, manakala satu berubah satu huruf. Empat lagi konsonan
gandingan dan rangkap dijadikan konsonan tunggal untuk memudahkan ejaan. Namun,
walaupun huruf berubah, bunyi sebutannya tetap sama.  |
AKTIVITI
|
Secara
berpasangan, teliti kedudukan vokal dalam Bahasa Melayu berdasarkan rajah di
bawah. Kemudian senaraikan lima perkataan untuk setiap jenis vokal yang
ditunjukkan.
|
LATIHAN
|
1. Teliti kedudukan konsonan Bahasa Melayu berdasarkan
rajah di bawah. Kemudian isikan konsonan yang dikosongkan untuk melengkapkan
rajah tersebut.
Cara Sebutan
|
Daerah Sebutan
|
||||||
Bibir
|
Gusi
|
Gusi-L
Keras
|
Lelangit Keras
|
Lelangit Lembut
|
Pita Suara
|
||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
||
Letupan
|
t
|
?
|
|||||
d
|
G
|
||||||
Letusan
|
č
|
||||||
b
|
j
|
||||||
Sengauan
|
b
|
J
|
N
|
||||
Geseran
|
h
|
||||||
Getaran
|
|||||||
Sisian
|
l
|
||||||
Separuh Vokal
|
b
|
w
|
|||||
|
BAHAN BACAAN
|
Abdullah
Hassan. (1980). Linguistik Am untuk Guru Bahasa Malaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.
Abdullah
Hassan, Indirawati Zahid, Mardian Shah Omar (2006). Fonetik dan Fonologi
Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbitan PTS
Abdullah
Hassan. (2006). Linguistik Am Siri
Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Kuala Lumpur:PTS Professional
Publishing Sdn.Bhd.
Lutfi Abas. (1975).
Linguistik Deskriptif dan Nahu
Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Marzukhi Nyak Abdullah. (1997). Kamus Tatabahasa Bahasa Melayu. Shah Alam:Penerbit Fajar Bakti
Sdn.Bhd.
Nik Safiah Karim et.al. (2006). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
|
Raminah Sabran dan Rahim Syam. (1985). Kajian Bahasa untuk Pelatih Maktab
Perguruan. Petaling Jaya: Penerbit
Fajar Bakti.
|
TAJUK 5
|
SIMBOL FONETIK DALAM BAHASA MELAYU
|
SINOPSIS
Tajuk
ini akan membolehkan anda mengetahui simbol fonologi dalam bahasa Melayu.
Simbol-simbol yang dimaksudkan ialah simbol vokal, simbol konsonan, simbol
konsonan rangkap dan simbol diftong.
HASIL PEMBELAJARAN
Pada
akhir unit ini, anda seharusnya dapat:
1.
Mengenal simbol-simbol fonologi bahasa Melayu.
2.
Menggunakan simbol-simbol fonologi untuk
mentranskripsikan bahan yang diperdengarkan oleh rakan mahupun pensyarah.
KERANGKA TAJUK-TAJUK
5.0
KANDUNGAN ISI
Kandungan isi untuk topik ini
meliputi huraian tentang simbol fonologi yang meliputi simbol vokal, simbol
konsonan, simbol konsonan rangkap, dan simbol diftong.
5.1 Simbol Vokal
Bahasa Melayu
Sistem ejaan bertujuan untuk mewakili
bunyi yang digunakan oleh penutur sesuatu bahasa. Untuk mencapai tujuan tersebut,
berikut disenaraikan bunyi dalam bahasa bahasa Melayu untuk dipadankan dengan
simbol ejaan (huruf). Dalam hal ini tumpukan hanya kepada ejaan Rumi sahaja.
Huruf
|
Simbol
bunyi
|
a
|
[a]
|
e (pepet)
|
[e]
|
e taling
|
[ə]
|
i
|
[i]
|
o
|
[i]
|
u
|
[u]
|
Jadual 5.1: Simbol Vokal Bahasa Melayu
5.2 Simbol Konsonan
Huruf
|
Simbol
bunyi
|
b
|
[b]
|
c
|
[č]
|
d
|
[d]
|
g
|
[g]
|
h
|
[h]
|
j
|
[j]
|
k
|
[k], [/], [Q]
|
l
|
[l]
|
m
|
[m]
|
n
|
[n]
|
p
|
[P]
|
q
|
[q]
|
r
|
[r]
|
s
|
[s] [š]
|
t
|
[t]
|
v
|
[v]
|
w
|
[w]
|
x
|
[z]
|
y
|
[Y]
|
z
|
[z]
|
Jadual 5.2: Simbol Konsonan
Huruf Gabungan Vokal |
Simbol bunyi |
ai |
[ai] |
au |
[au] |
oi |
[oi] |
Jadual 5.3: Simbol Diftong
Berdasarkan senarai dalam jadual 1, 2, dan 3, kita dapati ada simbol-simbol bunyi yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang mewakili dua huruf dalam bahasa Melayu.
5.4
Simbol Konsonan Gandingan dan Rangkap
Konsonan
Rangkap
|
Simbol
bunyi
|
gh
|
[ 7 ]
|
ny
|
[
ɲ ]
|
ng
|
[ ŋ ]
|
sy
|
[ ∫ ]
|
th
|
[ q ]
|
dz
|
[ ð ]
|
akh
|
[ x ]
|
Rajah 5. 4:
Konsonan Gandingan dan Rangkap
|
BACAAN TAMBAHAN
|
Radiah
Yussoff dan Nor ‘Aini Ismail. 2005. Linguistik
Pengenalan. Selangor: Prentice Hall Pearson Malaysia Sdn Bhd.
Raja
Mukhtaruddin Raja Dain. (1982). Ilmu
Fonetik dan Linguistik. Petaling
Jaya: Agensi Penerbitan Nusantara.
|
Secara individu, anda
dikehendaki mencari sebuah petikan pendek yang panjangnya antara 30 perkataan
hingga 50 patah perkataan, kemudian transkripsikan petikan tersebut dengan menggunakan
simbol-simbol fonologi yang telah anda pelajari?
|
No comments:
Post a Comment